Tips voor reizen en fotografie

Reizen naar het noorderlicht: een droom van velen, en voor anderen een verslaving. In dit artikel geven we je een aantal tips. Wanneer moet je gaan? Waarheen? Wat neem je mee?  En waar moet je nog meer op letten?

Het is iets wat op de bucketlist van veel mensen staat: een keer het noorderlicht zien. Misschien ook wel op de jouwe. Misschien heb je het ooit al gezien, maar was je zo onder de indruk dat je het nog een keer zou willen zien. In Nederland komt het wel eens voor, maar niet zo vaak. En je moet op dat moment ook maar op de juiste plek staan zonder wolken In de buurt van de poolcirkel worden je kansen al stukken beter. Op sommige plaatsen is bijna elke nacht wel wat poollicht!

Speciaal voor diegenen die naar het noorderlicht toe willen reizen, hebben we in dit artikel wat tips uiteengezet. Bedenk wel dat een noorderlichtreis nooit garantie biedt dat je het noorderlicht ook gaat zien. Dat hangt vooral af van de zonne-activiteit en het weer. Maar als je met wat dingen rekening houdt, kun je wel je kansen op een succesvakantie verhogen.

Groen noorderlicht boven Thingvellir, IJsland
Een vos onder het noorderlicht, weerspiegeld in het Inari meer. Fotograaf: Toine Westen, 16 september 2012 in Finland.

Waarheen?

De poolcirkel loopt door Scandinavië
De ligging van de poolcirkel in Scandinavië.
Allereerst de plek. Verschillende landen liggen voor een deel of helemaal in de buurt van de poolcirkel. We beperken ons hier tot de Europese landen, Scandinavië. Echter je kunt voor het noorderlicht ook heel goed naar Canada, Alaska of zelfs Nova Zembla. Het zuiderlicht is meestal alleen vanuit Antarctica te zien.

De Europese landen waar we het over hebben zijn: Noorwegen, Zweden, Finland en IJsland. Terwijl IJsland in zijn geheel bij de poolcirkel ligt, moet je in de drie eerstgenoemde landen helemaal naar het noorden van het land. Deze gebieden liggen op de zogenaamde aurora-ovaal, een cirkelvormig gebied dat als centrum de magnetische noordpool heeft. Dat wijkt iets af van het geografische noorden. Het ligt meer in de richting van Noord-Amerika.

Welk land en welke streek je moet hebben? Tja, dat hangt af van je andere reiswensen. Misschien wil je dat ene land graag nog een keer bekijken. Wanneer je speciaal voor het noorderlicht gaat en misschien wel mooie fotos wilt maken, kun je kijken naar de omgeving. Zijn er mooie meren die het noorderlicht weerspiegelen? Of besneeuwde bergen? Dit zal ook afhangen van het seizoen. Let ook op de begaanbaarheid van de wegen in het winterhalfjaar. Laat je goed informeren.

Reisorganisatie of niet?

Dan komt de vraag: wil je met een reisorganisatie mee of wil je het helemaal zelf plannen? Het voordeel van een reisorganisatie is dat je niet zoveel hoeft uit te zoeken. Zij weten de mooie plekken, houden bij wanneer er activiteit is en hebben ervaring om over wegen met sneeuw en ijs te rijden.

Er zijn veel speciale reizen naar het noorderlicht. Ze gaan in de eerste plaats voor dit spektakel, dus zullen zoveel mogelijk doen om te zorgen dat je het ook te zien krijgt. Er zijn ook speciale fotoreizen, bijvoorbeeld die van Fotograferen in de natuur waarbij Toine Westen (één van de makers van deze website) je zal begeleiden om mooie noorderlichtfotos te maken.

Je kunt je reis natuurlijk ook helemaal zelf plannen. Je bent dan vrij om te gaan en staan waar je wilt. Als je niet te veel vastlegt van tevoren kun je de reis ter plekke zelfs nog wat wijzigen om je kansen nog wat verder te vergroten. Het weer laat zich namelijk niet van tevoren voorspellen.

Noorderlicht tijdens een fotoreis naar IJsland
Noorderlicht tijdens een fotoreis van Fotograferen in de natuur. Fotograaf: Toine Westen, 11 november 2017 in IJsland.

Wanneer?

Het aantal dagen dat het magneetveld van de aarde verstoord is, is hoger in de lente en de herfst. Credit: David Hathaway, NASA
Het aantal dagen dat het magneetveld van de aarde verstoord is, is hoger in de lente en de herfst. Credit: David Hathaway, NASA.
Wat is nou het juiste seizoen om noorderlicht te kunnen zien? De zomer (mei t/m aug) kun je alvast afschrijven. Het weer is dan wel het aangenaamst, wat jammer is. Maar in de zomer is het rond de noordpool 24 uur per dag licht. De zon gaat hier namelijk niet meer onder. Helaas kun je een noorderlichtreis dus niet combineren met de middernachtzon. Het is het een of het ander. Beiden hebben hun schoonheid. Maar in dit artikel richten we ons op het poollicht.

Over blijven de andere drie seizoenen. Nu zul je misschien denken dat de winter het best is. Dan is het namelijk permanent nacht en dus donker. Nu is de winter ook een prima seizoen voor het noorderlicht. Bedenk wel dat het noorderlicht zich vooral manifesteert in de uren rond middernacht. Overdag is er minder vaak noorderlicht en dit is meestal veel zwakker. En de wegen zijn veel minder begaanbaar dan in de andere seizoenen door het ijs en de sneeuw. Sommige wegen zijn zelfs afgesloten. Laat je dus goed informeren als je zelf in de winter wilt reizen!

Statistisch gezien is het noorderlicht in de lente en de herfst het vaakst te zien. Dit komt omdat er in het voor- en najaar meer geomagnetische storingen zijn (zie het figuur hiernaast) dan in de winter. Het maximum ligt rond 21 maart en 21 september. Dit komt door het zogenaamde Russell-McPherron effect. Hoe het precies ontstaat is nog punt van discussie, maar in de lente en herfst heb je dus gemiddeld een iets hogere kans. Het voor- en najaar hebben nog een voordeel. Overdag kun je andere dingen gaan doen/bekijken bij daglicht en s nachts noorderlicht kijken als dat er is. Let er wel op dat het op de plaats waar je heen wilt voldoende donker wordt s nachts. Dat kan wel eens een probleem zijn in het begin van september of het einde van april. Op de website van Gaisma en van Time and date kun je berekenen hoe laat het op een bepaalde plek donker wordt.

Reisdata plannen

Als je in de gelegenheid bent om de reis niet lang van tevoren planen, maar in de weken of dagen ervoor, dan kun je rekening houden met actievere perioden. Het Space Weather Prediction Center (SWPC) maakt verwachtingen van de geomagnetische activiteit en dat hangt samen met het optreden van noorderlicht en de sterkte daarvan. Het instituut bepaalt dat aan de hand van de activiteit op de voorkant van de zon. Op de website van het SWPC onder Largest Kp Index zie je de verwachting van de Kp-waarde voor de komende 27 dagen.

Er is ook een tabel voor maar liefst 45 dagen van tevoren. Hiervoor gebruikt men echter een andere parameter: niet de Kp, maar de zogenaamde Ap. Bekijk hier een tabel om de Ap om te zetten in Kp.

Wat je ook niet moet vergeten, is te kijken naar de maanfase. Een volle maan kan noorderlicht overstralen waardoor het minder goed te zien is. Als het poollicht intensief is, heb je daar trouwens minder last van. Nieuwe maan is ook niet altijd goed. Weliswaar is het dan mooi donker, maar als je de omgeving goed op je foto wilt krijgen, is wat maanlicht wel handig. Vooral bij besneeuwde landschappen en bergen kan dat erg mooi zijn. Beter is het dan te kiezen voor de periodes rond het eerste en laatste kwartier. De maanfasen kun je op deze website berekenen. Bij eerste kwartier staat de maan ’s avonds aan de hemel, bij laatste kwartier ’s ochtends.

De Maan. Fotograaf: Roy Keeris.
De Maan. Fotograaf: Roy Keeris.

Weer en verkeer

De wegen zijn soms spekglad door sneeuw en ijs.
Als je zelf op reis gaat naar het hoge noorden om het noorderlicht in de winter te kunnen zien, dan moet je er comfortabel mee zijn om over sneeuw en ijs te rijden. Fotograaf: Toine Westen.
Tijdens de reis is het natuurlijk belangrijk het weer in de gaten te houden. Zowel om te bepalen of het s nachts helder genoeg wordt om het noorderlicht te kunnen zien, alsook voor de lokale omstandigheden op de weg. Berucht zijn onder andere sneeuwstormen, afsluitingen en slecht of niet begaanbare wegen. Daarvoor verwijzen we je naar smartphone-apps en websites die voor elk land beschikbaar zijn.

Wat neem je mee?

Als je noorderlicht gaat kijken, dan sta je soms wel uren in de kou. Je mag rekenen op temperaturen van net boven tot ver onder het vriespunt, afhankelijk van waar je bent. Het is dus superbelangrijk om je hier goed op te kleden. Draag verschillende laagjes met kleding. De lucht blijft hiertussen stil staan en zorgt voor een isolerende werking.

De meeste warmte verlies je via je hoofd. Zorg dus voor een heerlijke warme muts en kies er eentje die ook over je oren valt. Een bivakmuts is ook een goede optie, omdat die meteen de overgang naar je nek goed bedekt. Verder kun je natuurlijk een fijne warme sjaal omdoen of als extra bescherming je capuchon opzetten.

Voor het warmhouden van je handen moet je een keuze maken. Je kunt gaan voor handschoenen, waarmee je nog bewegingsvrijheid voor je vingers hebt. Bijvoorbeeld om je camera te bedienen. Of je kunt voor wanten kiezen, die over het algemeen warmer zijn dan handschoenen.

Wat je voeten betreft, is het vooral belangrijk dat ze niet knel zitten in je schoenen. Een extra paar sokken kan heerlijk zijn, maar als je schoenen daardoor gaan knellen, belemmer je de bloedsomloop en krijg je uiteindelijk juist koudere voeten. Voor zowel je handen als je voeten bestaan er ook speciale verwarmers. Die kun je kopen bij outdoor winkels.

Soms sta je uren lang in de kou om het noorderlicht te fotograferen.
Soms sta je uren in de kou om het noorderlicht te fotograferen. Het is belangrijk dat je dan lekker warm bent aangekleed! Fotograaf: Toine Westen.

Noorderlichtfotografie – Wat heb je nodig?

Timelapse van tientallen noorderlichtfoto’s. Fotograaf: Toine Westen, 26 maart 2019 op de Lofoten in Noorwegen.
Lady Aurora is niet alleen schitterend om naar te kijken. Het is natuurlijk ook fantastisch als je na afloop prachtige foto’s ervan hebt als tastbare herinnering. Maar wat heb je daarvoor nodig?

Allereerst een camera die je handmatig kunt instellen. Dus een spiegelreflex of systeemcamera is hiervoor heel geschikt. Om het noorderlicht te kunnen fotograferen, heb je vrij lange sluitertijden nodig. Het is daarom belangrijk dat je camera echt goed stil staat. Een statief is dus een onmisbaar hulpmiddel.

Wat is de beste lens om het noorderlicht mee te fotograferen? Mijn (Toine’s) persoonlijke voorkeur gaat uit naar een (super)groothoekobjectief. Dit geeft je de mogelijkheid om zoveel mogelijk van het noorderlicht in beeld te brengen. En je kunt daarbij dan ook nog elementen uit de omgeving meenemen om het plaatje compleet te maken.

Welke camera-instellingen gebruik je?

Het noorderlicht is veel zwakker dan zonlicht. Om het toch duidelijk in beeld te brengen, is het belangrijk dat je zoveel mogelijk van dat licht vangt in je foto’s. Dit kun je op verschillende manieren doen.

Allereerst kies je een zo groot mogelijke diafragma-opening (dus een zo klein mogelijk getal). Het is daarom fijn om een lichtsterk objectief te hebben, zodat de opening zo groot mogelijk is, bijvoorbeeld F/2.8.

Vervolgens stel je een sluitertijd in. En nu moet je gaan kiezen. Hoe langer de sluitertijd, des te meer licht je met je camera opvangt en hoe duidelijker het noorderlicht zichtbaar wordt in je foto’s. Maar, hoe korter de sluitertijd, des te meer details je ziet in het noorderlicht.

Het is dus zoeken naar een balans tussen de sluitertijd en je ISO-waarde. Een lagere ISO-waarde geeft minder ruis in je foto’s, maar dan moet je sluitertijd dus langer zijn. Wanneer je de prachtige lijnen in het poolicht wilt laten zien, moet je sluitertijd korter worden en daarmee je ISO-waarde dus hoger.

Het noorderlicht is altijd anders. Er is dus niet één bepaalde instelling waarmee je altijd mooie foto’s maakt. Je zult daarom testfoto’s moeten maken om de mooiste instellingen te vinden voor dat moment.

Om je toch een idee te geven waar je ongeveer op kunt rekenen. Bij een diafragma van f/2.8 kom ik (Toine) meestal uit op een sluitertijd tussen de 2 en 15 seconden en een ISO-waarde tussen de 800 en 3200. Tot slot stel ik scherp op de sterren, zodat deze mooi als puntjes worden afgebeeld.

Welke camera instellingen kies je voor het fotograferen van het noorderlicht? Fotograaf: Toine Westen, 25 maart 2019 in Noorwegen
Soms zijn er prachtige lijnen zichtbaar in het noorderlicht. Fotograaf: Toine Westen, 25 maart 2019 op de Lofoten in Noorwegen.