Bovenstaande foto is gemaakt op 21 juni 2019 in Leiden. Fotograaf: Toine Westen.

In de maanden mei, juni en juli ’s zijn er soms lichtende nachtwolken te zien. Die verschijnen dan ’s nachts boven de noordelijke horizon als zilverwitte slierten. Omdat het de komende tijd onbewolkt is, loont het de moeite ’s avonds voor het slapen gaan even te checken of ze er zijn.

Lichtende nachtwolken (noctilucent clouds of nlc’s in het Engels) zijn geen normale wolken. De wolken die we kennen komen niet hoger dan een kilometer of 15. Nlc’s echter zitten op een hoogte van zo’n 80 kilometer. Omdat de zon in de zomermaanden niet ver onder de horizon zakt, kan ze deze wolken nog blijven aanlichten, zelfs ’s nachts, als het hier beneden al lang donker is.

De wolken ogen zilverwit tegen de vrij donkerblauwe achtergrond. Vaak zijn het een soort slierten die heel langzaam lijken te bewegen. Je ziet dit niet direct, maar het wordt wel zichtbaar als je meerdere foto’s achter elkaar maakt met enkele minuten ertussen. Soms zie je zelfs golven.

Stofdeeltjes
Lichtende nachtwolken ontstaan door kleine deeltjes hoog in de atmosfeer, zoals stof van meteorieten en vulkanische as. Daar zet zich dan waterdamp op af in de vorm van ijs. De gevormde ijsdeeltjes kaatsen het zonlicht vervolgens naar ons toe. Er zijn aanwijzingen dat raketlanceringen ook lichtende nachtwolken kunnen veroorzaken.

De meeste zomers zijn de wolken wel een paar keer te zien. Echter, er gaan ook zomers voorbij zonder waarnemingen van dit verschijnsel. Twee jaar geleden, op 21 juni 2019, waren ze heel goed te zien. Ze kwamen toen tot boven je hoofd, zo hoog! Ze waren bijna heel de avond en nacht zichtbaar. Dat is erg zeldzaam. Meestal staan ze veel lager.

Avonds even checken
Een voorwaarde om de nlc’s goed te kunnen zien is dat het onbewolkt is in noordelijke richting. Het liefst ook een goed doorzichtige lucht, zonder (normale) sluierwolken. De komende tijd lijken er een paar heldere nachten aan te komen. Dus als je in de gelegenheid bent, kijk even of ze er die avond zijn. Je moet wel even opblijven. Vaak verschijnen ze pas na 23.00 uur. Kijk dan in het noordwesten. Ze hangen meestal laag boven de horizon.

Als je ’s nachts niet kunt slapen, of juist in de nanacht wakker wordt, kun je ook rond een uur of drie/vier even kijken of ze er zijn. Als ze er dan zijn, staan ze juist aan de noordoostelijke horizon. Als ze er ’s avonds niet zijn, kunnen ze in de nanacht nog steeds verschijnen. En andersom ook.

Op deze website staat een radar die de reflectiviteit op de hoogte van lichtende nachtwolken meet. Dit is een indicatie van het verschijnen van de wolken. Als er ’s avonds een signaal is, kun je zo beslissen of je nog even langer opblijft. Maar het is geen garantie. Dit diagram geeft slechts weer of er een verhoogde kans is. Als het rond een uur of tien helemaal donkerblauw is (op wat ruis na) en je moet de volgende vroeg op, dan kun je met een geruster hart naar bed gaan 😉